Társalkodó, 1843. január-december (12. évfolyam, 1-103. szám)
1843-06-08 / 45. szám
45. szám. Pest, junius 8-án, 1843. Magyar nemzeti museum tárgyában. Ő cs. kir. főhűsége , legkegy. nádorunk határtalan kegyelméből nemzeti museumunk igazgatójának neveztetvén ki, f.év május 1 jén kezdettem meg hivatalomat. Éltem vég lehelletéig ennek élni ’s minden kitelhető erővel munkálkodni kívánok. Három jelszót tűzvén ki magamnak : a’ gyűjtemények czélirányos felállítását, tiszta kezelését és rendes használtatását, mindent el fogok követni, hogy a cs. kir. főhűsége bennem helyhezett kegyes birodalmának ’s édes hazám várakozásának híven megfelelhessek. Hogy pedig mindez minél előbb sikerittethessék,’s a’nagy közönség nemzeti intézetünk gyarapodását tudván , kezelésünket némi ellenőrködésben tarthassa, addig is , mig a’ többiekrűl czélszerű rendelések létetnének, szükségesnek tartottam , időrül időre hirlapilag nemz.intézetünk előmenetelérül tudósitásimat a’ világgal közlem. Miről is ime röviden első munkálatom. Legközelebb t. i. május hónapban nemzeti museumunknak e’ mai napig részint ajándékoztalak , részint megvétettek . I. A’ könyvtárba 1. öcs. kir. főhűsége legkegy, nádorunk, országos foglalatosságai közepett is lelkesen szivén hordván nemzeti vállalatunk gyarapodását, virágzását és fényét, Bécsben létekor legközelebb , egy szép számú, ritkább könyvekből és kivált Erdély és Magyarszág történeteit tárgyazó kézírásokból álló gyűjteményt szerzen. museumunknak , mellyek közt első helyet érdemel a’ Chronicon Budense 1473 dik évben Budán Hess András könyvnyomó által nyomatott első magyarországi könyvünk. A’ gyönyörű ’s jól őrzött munka , úgynevezett kisebb ivrét alakú , vastag papírra nyomatott, kivévén az első betűket (initiales) , mellyek szerzetesiek (5)főnél)8fcf)mf0 igen olvasható kerek római betűkkel adatott ki, 67 levélből áll, mellynek szám nélküli lapjain 33 sor van , egyébiránt czime nincs , a’ kiadó neve pedig a’végén áll. Magában foglalja ezen szép’s ritka munka a’ magyarok történetét, eredetüktül fogva egész Hunyady Mátyás királyunk koronáztatásáig. Az iró két részre osztá az egész munkát. Az elsőben t. i. előadja a hunnok mesés eredetét, kiket a’ Noé bárkájából eredteknek állitván Japhettől, Nimródtól, Hunor ’s Magor írjaitol származtat, ’s lejő egész Attila idejéig ; előadja itt Aquiléja bevételét, Velencze város eredetét, Attila halálát , Chaba és Aladár hiai belháborujokat és Scythiaba viszszamenetelöket. A’ Chronicon 2ik része a hunnok Pannóniába 2d. bejövetelétől kezdődik, előadván a’ vezérek és királyok történeteit, Álmos első kapitánytul kezdvén egész Hunyady Mátyás koronáztatásáig. Nagyobb tudomás végett az eredetiből híven leírva , akkori orthographiai hibáival közlöm az olvasó t. ez. községgel; a’ munka elején levő kiadó ajánlólevelet’s a’végén levő Mátyás király koronáztatását. Ad venerandum dum Ladizlaum praepositum ecclesie baden, prothonotarium apostolicum , nec non ube cancellarium serenissimi regis Mathie in cronica hungaror. Andree prefatio. QVm supenori tempore venerande dne in latio versai eruideremque quanto emolumento ac decori horum generi hi ubri forent. q magno pstantes ingenio suam diuinam industriam comprimendis libris adhiberant: piacuit mihi tam dignum tamq. excellens Studium mea pro ubili capessere: ut siquid demum assequi possem : id non in meam dun taxat: verum etiam plurium mortalium utilitatem converterem. indecum dei benignitate proto meo aliquantis per profecissem: SC ob id rei ad inelytum hungarie regnum tua gratia accersitus venirem: essemq. non parum ociosus: suscepi laborem ingentem dieque plenum: imprimendi utdelicet cronicum pannonic opus: laborem inquam quem omnibus hungaris gratum atq.iocundum fore putatii: quandoquidem : ut quique natale solum unice diligit: reliquisque orbis terrarum partibus longe anteponit: itamisuom: qualem uitam egerint: quique iematicus scire plurimum exoptat: ut siqua preclara: memoratuque digna conspexerit: imitari debeat, siquauero minus feliciter gesta compererit doctus precauere possit. Sed cum animaduerterem: AT diu mecum ipse volutarem: cui meam primum in hoc sedulitatem pluribus diebuslucubratam dirigerem: te preter domine mi observandissime invenio neminem. Quippere C tu de me optime meritus es :&T sine te susceptus labor neque iniri, neque explori potuisset. Accipe itaque hoc minusculum nostrum iure quodam tue excellentie dedicandum: ut quidelicet potissima laboris causa exstitisti: ipsius quoque operis particeps esse debeas. Et siqua in dies maiora excudemus : tuo etiam illustri nomini dedicanda putabimus. Incipit prima pars cronici de origine hungaro : de descensu de scitia in pannoniam : de bellis contra diversas nationes habitis , ac de expulsione eoidem SC reditu in scitiam. De coronatione regis Mathie. POst mortem Ladizlai regis electus est in regem hungarie Mathias fe. me:filius Illustris Iohis de hunyad ppe. co. bistricien. Anno dni millesimo quadringentesimo quinquagesimo octauo ; q tam exterris nt bohemis & polonis: quam nonnullis incolis sacre corone subiectis sibi plurimum insidiantibus ut leo fortissimus : inuictissimusque restitit. Hic etiam cum ualidissimo exercitu regnum bozne ingressus castrum munitissimum Iaycza noie e manibus turco4 gloriose eripuerit: deinde uictor rediens ad hungariam : dyademate sacti regis Stephani qd apudFridericum romano4 impatorem habebant: inciuitate alberegalis potitus est. Postea uero collecto ingenti exercitu moldaviam terram : puinciam sacre corone subjectam sed p id temporis rebellem ingressus est, ibique habito acerbissimo conüictu triumphum preclarum atque memorabilem obtinuit. Ynde <$C uexilla plurima inelyte uictorie sue signa budam usque adduxit: que magna cum celebritate .